De Moord op Reinhard Heydrich
In september van 1941 stemde de 2e in bevel van de SS en een persoonlijk favoriet van Hitler, Reinhard Heydrich, die één van de Holocaust meesterbreinen was, ermee in de ineffectieve Otto Neurath te vervangen als de Tsjechische gouverneur. Heydrich begreep heel goed wat het aandeel was van het door de Nazi’s opgerichte Protectoraat van Moravië en Bohemen in de oorlogsinspanningen van Duitsland, gezien het enorm geïndustrialiseerde gebied beschikte over twee van de grootste wapenfabrieken in Europa — één in Brno en de andere in Pilsen.
Toen een reeks sabotage incidenten dreigden de bevoorrading van het oostfront te onderbreken, kwam een gerichte Heydrich naar Praag met een onheilspellend wortel-en-stok plan. Terwijl hij de voordelen voor werknemers verhoogde — de arbeidsklasse winnend met schoenen, kuuroord vakanties en vlees — haalde hij ook heftig uit tegen de minste aanwijzing van de oppositie of verboden economische activiteiten.
Tegelijkertijd werd de Tsjechische overheid geconfronteerd met een crisis van geloofwaardigheid in de ogen van Groot-Brittannië. Nadat de Britten het Verdrag van München ondertekenden (wat een geruststellend verdrag was dat het Sudetenland gebied van Tsjecho-Slowakije zou annexeren aan de Nazi’s) reisden duizenden Slowaken en Tsjechen overzees om te vechten en de weinigen die in het bezette land achter bleven raakten betrokken bij het ondergrondse verzet. Inplaats van Tsjecho-Slowakije te bezetten hielp een kabinet van welwillende Tsjechen de Nazi’s hier heersen. De verbannen PM, Edvard Beneš, werd door de geallieerden gezien als de zelfbenoemde woordvoerder van een medeplichtig land.
Het was in deze context dat 2 parachutisten, Jan Kubiš en Jozef Gabčík, geselecteerd en getraind werden door Britse Special Operations in Schotland voor een geheime en — zoals ze van begin af aan verteld werd — suïcidale operatie om Heydrich te vermoorden.
Op de ochtend van 27 mei 1942 reisde Heydrich Kobylisy hill af tijdens zijn dagelijkse commute. Toen zijn open, niet-begeleide auto, snelheid minderde bij een haarspeldbocht, sprong Gabčík voor Heydrich’s voortuig en richtte zijn Sten machine geweer op Heydrich en haalde de trekker over. Maar het geweer werkte niet (het was waarschijnlijk vast gelopen).
Heydrich gaf zijn chauffeur opdracht te stoppen en trok zijn eigen geweer. Op dit moment kwam Kubiš van achteren tevoorschijn en gooide een zelfgemaakte granaat die miste en buiten het voortuig ontplofte. Deze explosie was echter krachtig genoeg om Heydrich te verwonden, waarna hij naar een lokaal ziekenhuis gebracht werd, waar hij enkele dagen later stierf. Tijdens zijn begrafenis — welke de meest prestigieuze Nazi begrafenis ooit was — leek Hitler oprecht van streek en Heydrich werd uitgeroepen tot voorbeeld voor alle leden van de SS.
In het Protectoraat was de reactie van de Nazi’s barbaars. De krijgswet werd uitgeroepen, twee dorpen werden onmiddellijk afgebroken en in de volgende maanden werden 5000 mensen gedood. Er werd een beloning uitgeloofd voor informatie die zou leiden tot de arrestatie van de moordenaars. Een lid van een andere parachutisten eenheid, Karel Čurda, verraadde zijn collega’s. Op 18 juni om 04:15 uur benaderde de Gestapo de Methodius en Sts Cyril Kerk waar de twee parachutisten zich schuil hielden op Resslova straat. Na een gevecht van twee uur werd Kubiš, die het schip van de kerk bewaakte, samen met twee andere bewakers gedood. Gabčík nam samen met drie andere parachutisten zijn eigen leven in de crypte onder de kerk.
In de loop der jaren zijn de meningen over de moord op Heydrich gevarieerd geweest. Velen waren geschokt door het verlies van leven en geloofden dat het in wezen de Tsjechische ondergrondse oppositie elimineerde. Omdat de missie kwam vanuit de Britten (in tegenstelling tot de Sovjets of van inheemse bronnen), resulteerde dit ook in problemen na de overname door de communisten. De missie werd officieel neergezet als symbolisch maar kortzichtig.
Vandaag de dag complimenteren historici de offers die werden gemaakt. In de dagen na de missie trok de overheid in Groot-Brittannië haar handtekening op het Verdrag van München in, waarmee ze de vooroorlogse grenzen van Tsjecho-Slowakije erkende, de Franse overheid deed ditzelfde twee maanden later ook. Heydrich — wiens moord een van de opmerkelijkste verzetsacties in Europa was — was de hoogste Nazi officier die in functie vermoord werd. Op verjaardagen van de moord sieren politici de stoep bij de crypte met bloemen en kransen. In 2009 werd de plek waar Heydrich vermoord werd (grenzend aan de Terezín snelweg, in het noorden van het dorp) uiteindelijk gemarkeerd met een passend monument.
